De Duitser Christian-Mathias Wellbrock is hoogleraar media- en technologiemanagement aan de Universiteit van Keulen. Eind september verscheen van hem het boek “Money for Nothing and Content for Free? Behalve affiniteit met Dire Straits verraadt die titel vooral een sterke interesse in het business model van onze mediagroepen. Wellbrock brengt naast een boeiende visie op journalistiek en democratie ook interessante lessen aan voor persverkopers.
Het centrale punt in Wellbrocks betoog: veel mediagroepen kunnen zich geen journalistiek meer veroorloven die relevant is voor de democratie. Volgens Wellbrock is de vraag van lezers en kijkers nooit voldoende geweest om het maatschappelijk optimale niveau van journalistiek te financieren. De reclame-inkomsten hebben dat lang gecamoufleerd, maar de digitalisering zette een fundamentele discussie over de financiering van journalistiek in gang.
Voor persverkopers is die discussie niet zo ver-van-hun-bed. In het debat over de bedeling van persabonnementen alludeerde VFP eerder al op het democratische argument. Als pers belangrijk is voor de democratie en persverkopers die pers verspreiden, dan zijn ook zij belangrijk voor de democratie (en verdienen ze een eerlijk deel van de subsidies die de overheid daarvoor vrijmaakt). Wellbrock wijst erop dat journalistiek een beter geïnformeerde samenleving creëert en dus voor een beter functionerende democratie zorgt. Simpelweg omdat de instelling van een vrije pers bestaat, gedragen de machtigen zich anders. Hij pleit openlijk voor meer subsidies. “Er moet meer geld in het systeem”, stelt de hoogleraar. “Over het algemeen moet de samenleving ervoor zorgen dat haar journalistieke instelling behouden blijft en voldoende toegerust is voor haar taak. We moeten opschuiven naar directe subsidies voor aanbieders van journalistieke inhoud die relevant is voor de democratie.” Hij stelt voor om bijvoorbeeld persvouchers of belastingkredieten in te voeren.
Ook uitgevers twijfelen echter over welke inhoud democratisch relevant is en dus financiering zou verdienen (en vooral over wie dat dan moet beoordelen). Wellbrock verklaart de weerstand vanuit het inzicht dat vooral kleine uitgevers van het systeem zouden kunnen beter worden. Hij vindt dat de positieve (democratische) effecten niet doorschemeren in de reden waarom de burger om journalistiek vraagt. Daar zit volgens Wellbrock de fout en daarom gaat het mis met de financiering, terwijl ook het aanbod gaandeweg krimpt. Zelfs als de kwaliteit stijgt, dan red je het niet met een minder efficiënte verspreiding. Komen daar de zelfstandige krantenwinkels in beeld? Wellbrock accentueert in elk geval het voordeel van gedrukte pers. Digitale distributie heeft lagere publicatiekosten en kan de prijzen voor de lezer verlagen, beaamt hij, maar hij stelt vast dat lagere abonnementsprijzen in de digitale wereld niet noodzakelijkerwijs tot een grotere vraag leiden. De bereidheid om te betalen voor gedrukte media is nog altijd hoger dan voor welke digitale pers dan ook, omdat lezers drukwerk associëren met een hogere waarde.