Sinds 20 mei 2019 is het nieuwe Europese track & trace-systeem voor sigarettenpakjes van kracht. Daardoor is elk pakje sigaretten (of roltabak) voortaan traceerbaar en dat moet de grote hoeveelheden nagemaakte en gesmokkelde sigaretten in de EU doen dalen. Wat betekent het precies voor de Belgische rookwarenverkoper?
Het nieuwe track & trace-systeem is net als de neutrale verpakkingen een uitloper van de vernieuwde Europese tabaksrichtlijn (TPD). De tabaksfabrikanten argumenteerden tegen de neutrale verpakkingen door te waarschuwen voor een toename van de illegale handel. Europa besliste om de traceerbaarheid aan te scherpen en maakte van 20 mei 2019 de startdag van het nieuwe systeem.
Dat actie nodig was, blijkt uit de vele berichten over inbeslagnames en uit de cijfers. Uit een studie van KPMG bleek dat de Belgen in 2017 330 miljoen illegale sigaretten hadden gerookt, op een totaal van 8,78 miljard sigaretten. Het gaat om een stijging met 10% tegenover 2016. Dat kostte de Belgische schatkist op zijn minst 77 miljoen euro. Op Europees niveau wees KPMG op 44,7 miljard illegale sigaretten en een verlies van ongeveer 10 miljard euro. In dat jaar was 8,7% van de gerookte sigaretten in de EU nagemaakt of gesmokkeld.
Sinds de start van het track & trace-systeem krijgt elke verpakking een merkteken. Elke mogelijke schakel in de keten (fabrikant, distributeur, importeur, groothandel,…) scant de code op het product. Dankzij die scan kan de douane bij een controle meteen vaststellen of het al dan niet om nagemaakte of gesmokkelde rookwaren gaat. Daarenboven kunnen ze veel sneller te weten komen waar smokkelwaar vandaan komt en wie achter de smokkel zit.
“Een enorm operatie”, “veel werk”, “zeer intensief”, … de reacties liegen er niet om. Alle betrokkenen liepen zich de voeten van onder het lijf om de deadline van 20 mei 2019 te halen. Philip Morris in Berchem liet noteren dat het 18 maanden lang met 200 mensen heeft gewerkt om klaar te zijn.
“Het was niet evident om alle technische systemen met elkaar te integreren. Maar dit is een zeer positieve stap in de preventie van illegale tabakshandel.”
Pierre-Yves Dequinze, Directeur Division Tabac et Télécom Belux bij groothandelaar Trendy Foods, toonde zich zeer uitgesproken over de extra druk.
“De impact op onze productiviteit is enorm, omdat we de producten tot twee keer moeten scannen. “Deze kosten, die niet door de fabrikanten worden ondersteund, moeten op de een of andere manier ergens een impact hebben. We hadden graag gezien dat het beleid de beslissing nam om de consumentenprijs van het pakket te verhogen, wat de rekening zou hebben betaald. Vandaag kruisen we de vingers om een compensatie van de fabrikanten te ontvangen, zodat we deze kosten niet in de marge van detailhandelaren hoeven te verwerken.”
De politiek van inscannen houdt echter op in de krantenwinkel. Daar hoef je bij verkoop het pakje niet meer te scannen. Net daar botst het nieuwe systeem op kritiek.
Maar vandaag draait de discussie vooral rond data. Doordat elke speler in de distributie de code op een slof sigaretten scant, ontstaat een pakket aan data die het traject van de rookwaren in kaart brengen. Die data moeten de actoren doorsturen naar een database van de Europese Unie (de zogenaamde ‘secondary repository’). Experts als Luc Joossens (ex-Stichting Tegen Kanker) merkten op dat de industrie daardoor nog te veel controle houdt op het traceringsmechanisme. In een reactie wees Philip Morris erop dat enkel de bevoegde overheidsdiensten, de douane en de volksgezondheidsinspectie de data controleren.
Voor krantenwinkels zal de tracering enkel een rol spelen wanneer een inspecteur hun voorraad controleert. Als de inspecteur via een scan niet kan achterhalen wat de oorsprong is van de rookwaren, dan zal de winkelier die moeten kunnen aantonen.
“Op die manier zullen krantenwinkels het track & trace-systeem inderdaad leren kennen”, vertelde Ben Cauwelier, directeur van Tabagro-West. “De winkels zullen een facility ID krijgen, waardoor gekend is waar een product werd geleverd. Dat kan ook zorgen voor controles om na te gaan of alles correct werd aangekocht.” (wt)